Fanny Lederlin, een scherpe blik op het bedrijf
De afgelopen jaren zijn de boeken in aantal toegenomen deze leidinggevenden die overstappen naar handmatige beroepen. Er zijn er een paar duizend die hun gouden baantjes en hun schamele pakken opgeven om de timmerman, de bakker of zelfs de borduurder te bevrijden die er sluimerend in sluimert.
Met de publicatie van In Praise of DIY, ondertekend door essayist Fanny Lederlin (PUF), verwachtten we een filosofische analyse van dit fenomeen. Het moet gezegd worden dat de auteur veel weet over veranderingen in de arbeidswereld. Twee jaar geleden publiceerde ze al een opmerkelijke ecologische kritiek op de arbeidswereld, De onteigenden van de open ruimte (PUF, 2020).
Maar in Lof voor doe-het-zelf, er is geen sprake van dat veertigers de computer verruilen voor de zaag en de hamer. Te banaal voor deze filosoof die de gebaande paden niet bewandelt. In dit essay, bestaande uit drieëndertig korte hoofdstukken, presenteert Fanny Lederlin in meerdere facetten wat zij de “klusjesmanlogica” noemt, die zij tegenover de “ingenieurslogica” stelt.
Zijn spiegelbeeld verdedigt DIY-achtig manier van denken en handelen alternatieven, in tegenstelling tot een samenleving die wanhopig op zoek is naar prestaties. Zoals de ondertitel aangeeft, is het belangrijk om te rijmen “zorg voor de dingen, zorg voor de levenden en vrijheid om te handelen”. Een ambitie met politieke betekenis (in de ware zin van het woord), op individuele en collectieve schaal, in het professionele en persoonlijke leven van iedere burger.
De invloed van technische logica
Wees voorzichtig met de verkeerde interpretatie: Fanny Lederlin bekritiseert het ingenieursberoep niet. De auteur legt uit:
Of het nu een kwestie is van het “plannen” van de installatie van windparken of de ontwikkeling van elektrische auto’s, van het “programmeren” van de geleidelijke vermindering van de CO2-uitstoot, of, breder genomen, van het “vreedzaam beheren” van de levens van burgers door hen aan te moedigen Op een min of meer dwingende manier om ‘goede acties voor de planeet’ te ondernemen, is het door het prisma van de technische logica dat de mensheid de tragische problemen aanpakt die haar activiteit met zich meebrengt.
Fanny Lederlin in “In Praise of DIY”* – pagina's 26-27
De filosoof analyseert de “politieke valkuil van technische logica” die zich heeft bemoeid met het economische, sociale en politieke leven. De valkuil bestaat erin de problemen die door deze logica worden veroorzaakt – bijvoorbeeld de klimaatverandering – op te lossen met dezelfde technische logica die dit kwaad heeft veroorzaakt. Geleidelijk aan wordt de macht toevertrouwd aan wetenschappers en experts – laten we de Covid-19-periode niet vergeten. En onze democratieën verliezen hun essentie.
De fout bestaat uit het beschouwen van wetenschappelijke en technische kennis als neutrale objecten, vrij van elke subjectieve mening, passie of verlangen. En de illusie bestaat uit het geloven dat in de politiek optimale beslissingen wetenschappelijk kunnen worden vastgesteld, en dat degenen die aan de macht zijn het kunnen weten – en niet willen – de juiste beslissingen.
Pagina 28
Het is aan ons allemaal om te weten of we dat willen “om tevreden te zijn met dit soort minder existentieel kwaad dat erin bestaat zich te gedragen als volgzame mensachtigen die toegewijd zijn aan het zo efficiënt mogelijk volbrengen van hun taak – werken, consumeren, de “goede dingen” doen voor de planeet”.
Het doel heiligt de middelen niet
Fanny Lederlin onthult wat ten grondslag ligt aan de technische logica: “het opofferen van middelen voor een doel”. Ze onderkent de ethische consequenties van deze logica, of het nu gaat om de arbeidswereld, bij het productivisme, of op metafysisch niveau, bij het transhumanisme.
Of het idee of ideaal nu deugdzaam is – “Deze hoeveelheid materialen extraheren, deze hoeveelheid afvalstenen maken, zoveel winst genereren, deze groeidoelstelling bereiken” –, is geen aanvaardbaar argument als de middelen om dit doel te bereiken niet respectabel zijn. Geen enkele oorzaak, hoe nobel ook, rechtvaardigt de “geweld, uitbuiting van dieren of mensen, beledigende aanklachten of zelfs aanvallen op de publieke vrijheden”.
Vooral omdat “technische logica tegenwoordig wordt versterkt door het algoritmische apparaat dat nu ten grondslag ligt aan onze samenlevingen.
Doe het met de middelen die voorhanden zijn
Dus hoe te handelen? Door de houding en beoefening aan te nemen van klusjesman wat de logica volledig omkeert: “Het zijn de middelen die het doel bepalen”. Concreet gaat het om objecten, materialen en levende wezens “waarmee hij moet omgaan en samenwerken” dat de klusjesman “schetst zijn project”. De aanpak is radicaal anders: “doen met de middelen die voorhanden zijn”adopteer de ” het is genoeg voor mij “ waar de “het kan nog steeds gebruikt worden”, verzamelen, recyclen, verzamelen. Wij stellen ons dan een eerlijkere, vrijere en duurzamere relatie met de wereld en de natuur voor.
Kan de manager een klusjesman zijn?
Zo een “spijbelpraktijken” waar mee rijmen “rondkomen” Zijn ze mogelijk in de arbeidswereld? Is dit niet een oproep tot insubordinatie en amateurisme binnen bedrijven? Fanny Lederlin gaat geen enkele vraag uit de weg. Niet alles bestaat uit algoritmen, plannen, processen, metingen. Daar is zij van overtuigd, zoals veel denkers die zij in haar essay aanhaalt. Mensen kunnen – en moeten – nog steeds hun vrije wil uitoefenen.
“Menselijk handelen wordt doorkruist door morele, sentimentele, speelse en esthetische relaties. Zij kunnen prevaleren boven de renteberekening.” Zolang we maar ruimte laten voor creativiteit en nieuwsgierigheid cultiveren voor wat ons omringt.
Lof voor doe-het-zelf. Zorg voor dingen, zorg voor de levenden en vrijheid om te handelen Fanny Lederlin, PUF 2023, 174 pagina's
