Iedereen ervaart periodes van slaapverstoring. Stress op het werk, zorgverlener resMogelijkheden of wraakgevoelens voor het slapengaan krijgen zelfs de meest consistente slaper de overhand.
Maar als uw slaapproblemen chronisch worden en u niet zeker weet wat de oorzaak is, heeft u mogelijk een klinische slaapstoornis: een slaappatroon dat u in het dagelijks leven aanzienlijke beperkingen of problemen bezorgt.
Sommige veelvoorkomende slaapstoornissen kunnen jarenlang onopgemerkt blijven, waardoor de gezondheid en de levenskwaliteit van de patiënt op de achtergrond stilletjes worden aangetast. Maar het goede nieuws is dat veel soorten slaapstoornissen goed te behandelen zijn, dus met een simpele bewustwording en diagnose kun je een heel eind op weg zijn naar genezing.
Slaapstoornissen begrijpen
Slaap is een vitale fysieke functie. Als je slaapt, is je lichaam druk bezig met het creëren van herinneringen, het verwijderen van gifstoffen uit de hersenen en het herstellen van je spieren, naast andere essentiële taken.
Om slaapstoornissen te begrijpen, moet je eerst weten hoe normale slaappatronen eruit zien.
Wat is goed slapen?
Hoewel er veel variatie bestaat in normale menselijke slaappatronen, hebben ze allemaal te maken met een fundamenteel circadiaans ritme dat het lichaam gebruikt om een relatief consistente slaap-waakcyclus van 24 uur te handhaven. Tijdens een goede nachtrust doorlopen volwassenen 4 tot 6 REM-slaapfasen (Rapid Eye Movement), die elk 80 tot 100 minuten duren.
Je lichaam valt eerst in de niet-REM-slaap, wat een lichte en diepe slaap is. Normaal gesproken droom je in deze fasen niet, maar je lichaam doet belangrijk werk, zoals het opbouwen van spieren en het herstellen van weefsel. Bij REM is de hersenactiviteit actiever. Deze fase wordt geassocieerd met het leren en bouwen van eiwitten.
De meeste mensen moeten minstens zeven uur per nacht slapen om een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid te behouden. Als u ’s nachts niet vaak wakker wordt, u zich verfrist voelt als u uw ogen opent en u overdag mentaal alert bent, bent u goed in slaap.
Wat is een verstoorde slaap?
Bij een verstoorde slaap worden alle bovengenoemde facetten verstoord. Het kan zijn dat u door uw circadiane ritme in slaap valt of om 3 uur ’s nachts wakker wordt, of dat u de hele nacht wakker bent.
Het kan zijn dat u zich tijdens de REM- of niet-REM-slaap abnormaal gedraagt, of dat u de hele dag op het punt staat in slaap te vallen. Klinische slaapstoornissen kunnen van korte duur of chronisch zijn, en sommige blijven jarenlang onzichtbaar totdat een arts ze diagnosticeert.
Wat veroorzaakt slaapstoornissen?
Elk van de volgende factoren kan slaapstoornissen veroorzaken:
-
Medische aandoeningen, waaronder hartaandoeningen, schildklierproblemen, kanker en gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
-
Chronische pijn
-
Geestelijke gezondheidsproblemen, waaronder spanning En depressie
-
Spanning
-
De bijwerkingen van bepaalde medicijnen, waaronder alfablokkers, bètablokkers, antidepressiva, corticosteroïden en verkoudheids- of allergiemedicijnen
-
Inname van cafeïne en andere stimulerende middelen
-
Alcoholinname
-
Onregelmatige of ongebruikelijke werkschema’s, inclusief ploegendienst
-
Genetische predisposities, die uw kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van een slaapstoornis kunnen beïnvloeden
Soorten slaapstoornissen
Medische professionals gebruiken een aantal verschillende systemen om slaapstoornissen te classificeren. Van breed naar smal zijn dit:
- De ICD-10 is de Internationale Classificatie van Ziekten (ICD) van de Wereldgezondheidsorganisatie, die alle soorten ziekten omvat
- De DSM-V is de Diagnostic and Statistical Manual (DSM) of Mental Disorders van de American Psychiatric Association, die betrekking heeft op psychische stoornissen
-
De ICSD-3 is de International Classification of Sleep Disorders (ICSD) van de American Academy of Sleep Medicine, die zich richt op slaapgerelateerde stoornissen
De classificatie in de onderstaande lijst met slaapstoornissen volgt het ICSD-systeem, omdat dit het meest gespecialiseerd is voor slaap. Maar houd er rekening mee dat als u een zorgverlener ziet die een ander classificatiesysteem gebruikt, de namen van de stoornissen enigszins kunnen verschillen.
De ICSD-3 beschrijft zes soorten slaapstoornissen.
1. Slapeloosheid
Slapeloosheid is volgens de DSM-V de meest voorkomende slaapstoornis, met symptomen die ongeveer een derde van de volwassenen in de VS treffen en 6 tot 10% voldoet aan de klinische drempel voor een slapeloosheidsstoornis.
Symptomen van slapeloosheid zijn onder meer:
-
Moeite met inslapen en/of doorslapen
-
Vermoeidheid overdag
-
Problemen met aandacht en geheugen
-
Algemene prikkelbaarheid en slecht humeur
Slapeloosheid kan acuut of chronisch zijn. Voor de diagnose chronische slapeloosheid moeten de symptomen doorgaans meer dan drie keer per week gedurende meer dan drie maanden aanwezig zijn.
2. Slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen
Slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen omvatten obstructieve slaapapneu, centrale slaapapneu en hypoventilatiestoornissen (waarbij de persoon minder ademt dan zijn lichaam nodig heeft).
De meest voorkomende slaapgerelateerde ademhalingsstoornis is obstructieve slaapapneu (OSA). Bij OSA ontspannen delen van de bovenste luchtwegen zich en blokkeren de luchtwegen gedeeltelijk of volledig. Mensen met OSA ervaren zowel ‘apneus’ (waarbij hun ademhaling volledig stopt) als ‘hypopneus’ (waarbij de luchtstroom wordt verminderd). Dit kan betekenen dat ze honderden keren per nacht wakker worden zonder het te beseffen.
Symptomen van OSA zijn onder meer:
-
Wakker worden met snuiven, stikken of kortademig
-
Bedpartners melden dat ze snuiven, stikken, hijgen of stoppen met ademen tijdens de slaap
-
Wakker worden met keelpijn of een droge mond, omdat u door uw mond ademt om meer lucht binnen te krijgen
-
Ochtendhoofdpijn
-
Slaperigheid gedurende de dag
-
Cognitieve stoornissen
Omdat mensen met OSA zich er vaak niet van bewust zijn dat ze de hele nacht wakker worden, kan deze aandoening jarenlang niet gediagnosticeerd blijven, vooral bij mensen die alleen wonen.
3. Centrale stoornissen van hypersomnolentie
Hypersomnolentie is overmatige slaap of slaperigheid die verband houdt met het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg). Narcolepsie (een aandoening waarbij mensen overdag een oncontroleerbare drang ervaren om te slapen) is de meest bekende van deze aandoeningen, maar is nog steeds vrij zeldzaam en treft slechts ongeveer 40 mensen per 100.000.
Symptomen van slaapstoornissen bij hypersomnie zijn onder meer:
- Overmatige slaperigheid overdag, soms met ‘slaapaanvallen’ als het onmogelijk is om wakker te blijven
- Moeilijk wakker worden na een nachtje slapen of dutjes
- Problemen om alert te blijven
- Problemen met cognitie, geheugen en aandacht
- Angst of prikkelbaarheid
- Kataplexie (verlies van spiertonus bij het wakker zijn, vaak bij het ervaren van sterke emoties)
- Slaapverlamming (onvermogen om het lichaam tijdelijk te bewegen na het ontwaken)
4. Slaap-waakstoornissen in het circadiane ritme
Circadiaanse ritmestoornissen zijn verstoringen in de timing van de slaap. Mensen met deze stoornissen kunnen consequent in slaap vallen en laat wakker worden (vertraagde slaapfasestoornis), vroeg (gevorderde slaapfasestoornis) of op onregelmatige tijden.
Hoewel het misschien leuk klinkt om consequent vroeg wakker te worden, zijn deze stoornissen geen keuze en kunnen ze het voor patiënten moeilijk maken om deel te nemen aan dagelijkse activiteiten. Deze stoornissen worden soms verkeerd gediagnosticeerd als slapeloosheid.
Circadiane ritmestoornissen kunnen tijdelijk zijn, bijvoorbeeld als gevolg van een jetlag of ploegendienst, of langduriger zijn.
Symptomen van slaapstoornissen in het circadiane ritme zijn onder meer:
-
Slaapstoornis in de vertraagde fase: chronisch te laat komen, mist in de ochtend en de schijn van lui of ongemotiveerd zijn gedurende de dag
-
Slaapstoornis in de gevorderde fase: slaperigheid in de middag of vroege avond en extreem vroeg wakker worden (2-5 uur)
-
Jetlag: vermoeidheid, veranderingen in de spijsvertering en eetlust, slecht humeur
5. Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen
Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen zijn regelmatige bewegingen die de slaap verstoren. Volgens de Sleep Foundation zijn de meest voorkomende voorbeelden:
-
Rustelozebenensyndroom (RLS), dat iets minder dan 10% van de volwassen bevolking treft
-
Periodieke bewegingsstoornis van de ledematen (PLMD), die 4-11% van de volwassenen treft
-
Slaapgerelateerd bruxisme (de kaken op elkaar klemmen en tandenknarsen), waar 3 tot 8% van de volwassenen last van heeft
Symptomen van slaapgerelateerde bewegingsstoornissen zijn onder meer:
-
Bruxisme: gebitsproblemen, hoofdpijn en pijn of stijfheid in de kaak, nek en schouders
6. Parasomnieën
Parasomnieën zijn gedissocieerde toestanden die optreden rond de slaap. Ze bevatten:
-
Praten in je slaap
-
Slaapwandelen
-
Nachtelijke paniekaanvallen (wakker worden in paniek)
-
Verwarrende opwinding (wakker worden verward en gedesoriënteerd)
-
Dromen uitbeelden
-
Slaap verlamming
-
Slaapgerelateerde hallucinaties
-
Catathrenie (een soort omgekeerd snurken waarbij de persoon inademt, de adem inhoudt en deze uitblaast met een hoorbaar gekreun of gepiep)
Hoe worden slaapstoornissen gediagnosticeerd en behandeld?
Bij het diagnosticeren van slaapstoornissen beginnen artsen meestal met het stellen van vragen. Uw arts zal waarschijnlijk proberen de oorzaak van het slaapprobleem te achterhalen door een lichamelijk onderzoek uit te voeren en uw inname van alcohol, cafeïne en voorgeschreven medicijnen te evalueren.
De volgende stappen zijn vaak een slaapdagboek en een slaaponderzoek (polysomnogram). Een slaapdagboek is een dagelijkse registratie van de tijd waarop u:
-
Wakker worden
-
Opstaan
-
Dutjes doen
-
Ga naar bed
-
Ga slapen
-
Oefening
-
Drink koffie, thee of andere cafeïnehoudende dranken
-
Doe iets anders dat uw slaap beïnvloedt
Bij het maken van een slaapdagboek kan het gebruik van een digitale slaaptracker u helpen nauwkeurigere informatie vast te leggen.
Een slaaponderzoek is een volledige nacht slaap waarin u bent aangesloten op machines die lichaamsfuncties zoals hersengolven, oogbewegingen en hartslag controleren.
De behandeling van slaapstoornissen hangt af van het type, de ernst en de oorzaak van de stoornis. Minder complexe en diepgewortelde slaapstoornissen kunnen baat hebben bij een betere slaaphygiëne: een consistent slaapschema, een kalmerende bedtijdroutine en veranderingen in de cafeïne- en voedselinname. Je zou er anderen mee kunnen temmen stressverminderende technieken.
Sommige aandoeningen vereisen specifieke behandelingen. Deze omvatten felle lichttherapie voor slaapstoornissen in het circadiane ritme, een machine voor continue positieve luchtwegdruk (CPAP) voor slaapapneu, of gerichte medicijnen. Uw arts zal de therapie zo goed mogelijk afstemmen op uw omstandigheden, lichaamstype en slaapprobleem.
Bescherm uw slaap om uw levenskwaliteit te beschermen
Slaap is een vitale functie, en als deze gedurende een lange periode wordt verstoord, heeft uw lichamelijke en geestelijke gezondheid daaronder te lijden. Als uw slaappatroon afwijkend lijkt, probeer dan enkele zachte veranderingen in uw levensstijl aan te brengen om gezonde gewoonten te bevorderen, waaronder stress management, krachtige oefeningen een regelmatige slaap schema
Als dat geen effect heeft op jouw type slaapstoornis, is het tijd om een professional te raadplegen. Het zoeken naar deskundige hulp voor slaapproblemen is niet zomaar een daad van zelfzorg: het is ook een daad van dienstbaarheid aan anderen. De wereld is een betere plek als je op je best presteert.
